środa, 25 lipca 2018

Król Stanisław August Poniatowski i Order Orła Białego

W ramach mojej pracy kostiumograficznej przy nowym projekcie teatralnym badam obecnie wizerunek Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

 fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Stanislas_II_August_Poniatowski.PNG 

 fot z: http://www.toruntour.pl/4733/torun-sala-krolewska-i-poczet-krolow-polskich
Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego datowany jest na ok 1780 rok. Autorstwo: Bacciarelli.
Portret znajduje się w Muzeum w Toruniu.


Portret Stanisława Augusta z ok. 1760 r.
Fot z: http://ipsb.nina.gov.pl/a/foto/portret-stanislawa-augusta-poniatowskiego-marcello-bacciarellego#text


Na interesującym mnie obrazie Stanisław August ubrany jest w mundur komendanta Szkoły Kadetów. Wizerunek znajduje się w Pałacu w Nieborowie.


Fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Stanis%C5%82aw_August_Poniatowski_portrait_in_Niebor%C3%B3w_Palace.PNG

Mundur Kadeta Szkoły Rycerskiej.
fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Kadet_Szko%C5%82y_Rycerskiej.JPG

Kilka cytatów na temat mundurów:
"Kadeci używali zarówno munduru małego, jak i wielkiego. Ich mundur codzienny składał się z: czerwonego sukiennego rajtroka z granatowymi wyłogami i mosiężnymi guzikami; czarnego, filcowego trójrożnego kapelusza; białych spodni i czarnych wysokich butów. Rekruci i źle uczący się kadeci nosili wyłogi białe (Zdzisław Żygulski Junior Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988). Komendant, profesorowie, wykładowcy i kadeci od 1765 roku nosili mundury wielkie wzoru zachodnioeuropejskiego w kolorze granatowym (kolety i fraki) z pąsowymi wyłogami, białe kamizelki i spodnie, filcowe czarne kapelusze obszyte taśmą złotą i takież naramienniki (Leonard Ratajczak: Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981). Kadeci nosili też specjalny mundur paradny, używany przy wartach tronowych. Składał się on z kaszkietu z pąsowego aksamitu z białym pióropuszem, białego koletu i spodni z cienkiego sukna oraz pąsowego, aksamitnego lederwerka (pas noszony przez ramię, utrzymujący tornister i ładownicę), obszytego po brzegach złotym galonem (Żygulski).
Regulamin przewidywał cały podniosły ceremoniał towarzyszący ubieraniu kadeta w mundur. Stosowano system wyróżnień w formie dodatków do munduru w postaci ozdobnych szlif, za uzyskane wyniki w nauce, pilność i dobre sprawowanie. Jednym z wyższych odznaczeń było nadanie prawa do noszenia temblaka oficerskiego przy szpadzie (Ratajczak, s. 82-83)."

 Korpus Kadetów według Gembarzewskiego, 1770 rok:
Korpus kadetów 1770 r. Od lewej: oficer w mundurze zwyczajnym letnim, kadet w mundurze paradnym, kadet w ubiorze codziennym, kadet – nowicjusz w ubiorze paradnym. Rys. B. Gembarzewski.
Fot z: https://www.spiewnikniepodleglosci.pl/hymn-do-milosci-ojczyzny/

Korpus paradny.

Od lewej: kadet i wicekomendant korpusu w paradzie, kadeci grodzieńscy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Rys. B. Gembarzewski.
fot z: https://www.spiewnikniepodleglosci.pl/hymn-do-milosci-ojczyzny/

Korpus Kadetów 1775 r. Od lewej: oficer w mundurze zwyczajnym letnim, kadet w mundurze paradnym. Mal. Gabriel N. Raspe.
fot z: https://www.spiewnikniepodleglosci.pl/hymn-do-milosci-ojczyzny/



Król Stanisław August Poniatowski ukazany został w granatowym mundurze generała Wojsk Koronnych. Przez prawe ramie król ma przerzucony płaszcz. Obraz datowany na 1785 rok. (Inne datowanie z którym się spotkałam to 1775-1780).

Stanisław August Poniatowski w granatowym mundurze generała wojsk koronnych. Zbiory Muzeum na Zamku Królewskim w Warszawie.
Fot z: https://kolekcja.zamek-krolewski.pl/obiekt/id/ZKW_2086 

Ten typ wizerunku króla był masowo kopiowany zarówno przez artystów związanych z warsztatem  Bacciarellego, jak i przez malarzy prowincjonalnych. To jeden z kilku najczęściej powtarzanych typów wizerunków Stanisława Augusta Poniatowskiego. Ukazany w sposób skromny i kameralny, na neutralnym tle, miał za zadanie przybliżyć osobę monarchy narodowi.
Sposób malowania, ukazanie detali koronki żabotu, fałd płaszcza pozwalają przypuszczać, ze autorem obrazu jest Marcello Bacciarelli.

"Wizerunki powielano mając za cel uzupełnienie anturażu dekoracji z okazji koronacji króla oraz w latach następnych tz. czterech dni galowych roku, czyli; rocznicy elekcji, intronizacji, urodzin i imienin monarchy. Portrety były wystawiane w kościołach, ratuszach, dworkach. Stanowiły część dekoracji wewnątrz i zewnątrz budynków oraz wolno stojących makiet, czyli okazjonalnych obiektów architektonicznych, najczęściej w postaci obelisków i łuków triumfalnych. Inauguracji uroczystości towarzyszyły bale, bankiety, wystawne kolacje, uroczystości kościelne, sztuki teatralne a nawet fajerwerki (układające się w królewską cyfrę, czyli trzy litery S. A. R.), które obrazuje rycina Józefa de Witta (co ciekawe, syna organizatora widowiska)."

Inne tego typu wizerunki:

fot z: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4940

Król Stanisław August Poniatowski ukazany w mundurze generała gwardii konnej koronnej, z orderami Orła Białego i pruskim Orła Czarnego. Obraz z warsztatu Bacciarellego datowany na ok 1785 r.(replika 1789-1791 r.)
Muzeum Narodowe w Warszawie.

Warto zwrócić uwagę na to, że król na większości portretów ukazany jest w błękitnej szarfie, z Gwiazdą Orderu Orła Białego i

Fot z: https://kolekcja.zamek-krolewski.pl/obiekt/id/ZKW-dep.FC_96_ab
Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego z popiersiem papieża Piusa VI. Należy do kolekcji Zamku Królewskiego w Warszawie.

 Stanisław August Poniatowski, Johann Baptist Lampi
fot z: https://et.wikipedia.org/wiki/Fail:Stanis%C5%82aw_August_Poniatowski_by_Johann_Baptist_Lampi.PNG 

Stanisław August Poniatowski, Johann Baptist Lampi, ok 1790 r. Muzeum Narodowe Wrocław
fot z:  https://ro.wikipedia.org/wiki/Fi%C8%99ier:Stanis%C5%82aw_Augustus_Poniatowski.jpg



Józef Kosiński – Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732-1798),
technika: gwasz na kości , wielkość: 9,6 x 7,6 cm. Muzeum Czartoryskich w Krakowie.
fot z: https://miniatury.wordpress.com/tag/stanislaw-august-poniatowski/

Charakterystyczną cechą wspólną wizerunków królewskich jest Krzyż Orderu Orła Białego oraz haftowana Gwiazda Orderu Orła Białego.

"Krzyż ośmiorożny,czerwono emaliowany z białymi obrzeżami i z osadzonym biało emaliowanym orłem. Z kątów krzyża wychodziły cztery pęki promieni.Na górnym ramieniu krzyża pierścień do przewlekania szerokiej na około 10 cm błękitnej wstęgi orderowej, symbolizującej dobroć i pokojową politykę"

Krzyż Orderu Orła Białego z 1780 r.
Fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Cross_of_Order_of_the_White_Eagle_from_1780.PNG 
 Order Orła Białego znajdujący się na Wawelu. 
fot z: http://wawel.krakow.pl/pl/druk.php?op=13

Order Orła Białego przed 1774, Zamek Królewski na Wawelu
fot z: http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/4869610/4890449



Order Orła Białego ze wstęgą, rycina autorstwa Jana Surmackiego, przed 1730 r.; Biblioteka Narodowa
fot z: http://www.wilanow-palac.pl/order_orla_bialego.html



Gwiazda  Orderu Orła Białego datowana na 1780 r.
fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Star_of_the_Order_of_the_White_Eagle_from_XVIII_century.PNG

Na jednej z aukcji znalazłam zdjęcie Gwiazdy z tyłu i z przodu z opisem:
"Gwiazda Orderu Orła Białego z okresu panowania Stanisława Augusta. Cekiny, bajorek, srebrna blacha, złota i srebrna nić. Haft kładziony (point couche) na podkładzie z grubego płótna. Tył podklejony grubym papierem. Bardzo podobny egzemplarz gwiazdy znajduje się w zbiorach rosyjskich (Petersburg, Gosudarstwiennyj Ermitaż - vide katalog wydany z okazji 300-lecia Orderu Orła Białego „ZA OJCZYZNĘ I NARÓD”, Zamek Królewski w Warszawie, 2005 (pozycja 228)."
  
Gwiazda Orderu Orła Białego. Antykwariat Numizmatyczny - Michał Niemczyk
fot z: https://www.sixbid.com/browse.html?auction=487&category=10727&lot=501579


Gwiazda Orderu Orła Białego, rycina autorstwa Jana Surmackiego, przed 1730 r.; Biblioteka Narodowa
Fot z: http://www.wilanow-palac.pl/order_orla_bialego.html 






W zbiorach Muzeum na Wawelu znajduje się obraz nieznanego artysty. 
fot z: http://51.254.200.38/zbiorywawel/node/6586



Bibliografia:
* "Król pozuje. Portrety Stanisława Augusta Poniatowskiego" z: https://sosreb.wordpress.com/2014/02/06/krol-pozuje-portrety-stanislawa-augusta-poniatowskiego/
* Ordery Dawnej Rzeczypospolitej, z: http://muzea.malopolska.pl/blog/-/blogs/17579856?p_p_auth=etywR31Q

* kolekcja.zamek-krolewski.pl
* http://www.wilanow-palac.pl/order_orla_bialego.html 
* https://pl.wikipedia.org/wiki/Szko%C5%82a_Rycerska
* https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Or%C5%82a_Bia%C5%82ego
* http://archiwum.niemczyk.pl/auction/6/337/polska-gwiazda-orderu-orla-bialego-2-pol-xviii-wieku
* http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/4869610/4890449
* http://katalog.muzeum.krakow.pl/pl/category/location/gmach-g%C5%82%C3%B3wny/galeria-bro%C5%84-i-barwa-w-polsce/sala-iv-107-o-napraw%C4%99-rzeczpospolitej-2?order=field_artists_value&sort=desc


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz