Delie w 17 wieku

Delia według definicji Ireny Turnau to okrycie męskie pokryte futrem, noszone w XVI wieku i pierwszej połowie XVII wieku.

Wyróżniamy kilka typów delii.

Delia z rękawami do ziemi.

Fot z: https://muzeum.misjonarze.pl/?page_id=179

Portret Stefana Batorego pędzla Marcina Kobera datowany na około 1583 rok. Delia Króla sięga prawie kostek. Delia dopasowana jest u góry a dołem rozkloszowana. Delia zapinana jest na małe guziki. Rękawy zwisają wzdłuż pleców dodane do tyłu od ramion prawdopodobnie do samego dołu. Kołnierz futrzany.

Fot z: https://pl.pinterest.com/pin/712483603532223999/

Portret Romana Sanguszki z przełomu XVI i XVII wieku, znajdujący się w Muzeum Okręgowym w Tarnowie. Delia zapinana na drobne guziki. Dopasowana górą, rozkloszowana dołem. Rękawy otwarte, zwisające luźno wzdłuż pleców od ramion. Uwaga: rękawy mogły być rozpinane z przodu, wzdłuż szwu i odrzucane ku tyłowi.

Kołnierz duży i prostokątny. Symetryczne rozcięcia na wysokości bioder , przez które widoczne jest futrzane podbicie i rękojeść szabli.

Fot z: http://www.konkursmoda.wilanow-palac.pl/index.php?header_id=4&menu_id=3&podmenu_id=22&lang=PL

Portret Krzysztofa Zbarskiego ze zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów pochodzi z 1622 r.  Delia z ozdobnymi guzami umieszczonymi na brzegu. Rękawy z rozcięciami poprzecznymi , umieszczonymi równolegle do linii wszycia - inne niż u Sanguszki i Batorego. Duży kołnierz futrzany. Delia cała podszyta futrem. Tkanina wzorzysta, turecka, wzór pawiego pióra, typ seraser.

Fot z: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ec/Tommaso_Dolabella_001.jpg

Portret Stanisława Tęczyńskiego z ok 1630 r. pędzla Tomasa Dolabelli, znajdujący się w Zamku Królewskim na Wawelu. Delia zapinana na dziesięć okazałych guzów. Długie rękawy delii odłożone do tyłu. Miejsce wszycia zaznaczone opuszką futrzaną. Kołnierz szalowy. Delia podbita futrem popielatym.

Fot z: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=46276

Portret Piotra Miączyńskiego z 1651 roku, znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Delia z trzema dużymi guzami. Rękawy rozcięte wzdłuż linii wszycia z przodu, odłożone w tył. Duży prosty kołnierz futrzany i podszycie futrzane.

Podobne delie:

Fot z: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=22695

Portret Jana Dobrogosta Krasińskiego z ok. 1670 roku. Muzeum Narodowe w Warszawie.

Fot z: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Jerzy_Mniszech.PNG

Jerzy Mniszech sportretowany ok 1610 r przez Szymona Boguszowicza.

Fot z: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Schultz_Stanis%C5%82aw_Krasi%C5%84ski.jpg

Portret Stanisława Krasińskiego namalowany przed 1654 rokiem przez Daniela Schultza,  zbiory Muzeum Narodowe w Warszawie. Delia bez widocznych rękawów z futrzanym kołnierzem.

Fot z: https://www.europeana.eu/pl/item/094041/_nnwR4S3

Portret Wasyla Tyszkiewicza ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, namalowany w połowie 17 wieku. Delia z szamerunkiem, z szerokim kołnierzem. Podbita futrem. Kolor granatowoniebieski.

Pruski Order Orła Czarnego

Przygotowując informacje dotyczące orderów noszonych na portretach w XVIII wieku, natknęłam się na Order Orła Czarnego. Takim Orderem został odznaczony Stanisław August Poniatowski.

Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego, 1785, Marcello Bacciarelli

fot z: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4940

Krzyż Orderu Orła Czarnego. Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego, fragment, 1785, Marcello Bacciarelli

fot z: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4940

Schwarzer Adlerorden - czyli Order Orła Czarnego to Pruskie odznaczenie ustanowione przez króla Fryderyka I w dniu ogłoszenia (czyli powstania) Królestwa Prus dnia 18 stycznia 1701 roku.

Insygnia Orderu to krzyż i gwiazda.

Krzyż emaliowany na niebiesko przypomina kształtem krzyż maltański z czarnymi orłami między ramionami, w medalionie awersu, którego znajduje się na złotym tle spleciony monogram założyciela: „FR”

Awers Krzyża Orderu Orła Czarnego

fot z: https://i.pinimg.com/originals/3c/c0/da/3cc0da0399b30d6fdc6a99e32c3f0eb5.jpg 

Ośmiopromienna srebrna gwiazda z pruskim orłem na czerwonym tle, otoczonym dewizą orderu: SUUM CUIQUE (łac. Każdemu to co się należy) oraz wieńcem laurowym.  

 

Gwiazda Orderu Orła Czarnego

fot z: https://i.pinimg.com/originals/f7/ef/14/f7ef14fc9d426acd843f1c4a97f8a5ad.jpg 

Order noszony jest na pomarańczowej Wielkiej Wstędze z lewego ramienia na prawy bok. Kawalerowie Orderu Orła Czarnego nosili zawsze krzyż Orderu Orła Czerwonego jako dekorację na szyi tzw. komandorię (Czarnego Orła nadawano tylko odznaczonym uprzednio Krzyżem Wielkim Orderu Orła Czerwonego.

 Order Orła Czarnego. Awers i rewers krzyża.

Fot z: https://i.pinimg.com/originals/28/9b/36/289b365a690a3c55975fcf9730234785.jpg

Do połowy XIX w. Gwiazda Zakonu była haftowana i przyszywana do munduru. 

Od 1810 r. przyznano pierwsze gwiazdy metalu.

Gwiazda i Krzyż Orderu Orła Czarnego

Fot z: http://www.dhm.de/en/collections-research/sammlungen00/militaria.html

 Gwiazda Orderu Orła Czarnego naszywana na ubranie

fot z: https://i.pinimg.com/originals/f7/ef/14/f7ef14fc9d426acd843f1c4a97f8a5ad.jpg

Gwiazda Orderu Orła Czarnego - współczesna kopia. Wymiary 10x10cm!

fot z: https://www.ordensmanufaktur.net/deutsch/gestickte-ordenssterne-1/deutsche-ordenssterne/

Bibliografia:
* https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Or%C5%82a_Czarnego
* https://en.wikipedia.org/wiki/Order_of_the_Black_Eagle
* https://fi.wikipedia.org/wiki/Mustan_kotkan_ritarikunta
*  https://de.wikipedia.org/wiki/Schwarzer_Adlerorden
* https://miniatury.wordpress.com/2012/04/14/ordery-ksiecia-jozefa-poniatowskiego/
* http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4940
* https://www.ehrenzeichen-orden.de/deutsche-staaten/schwarzer-adler-orden-ordenskreuz-1888-1918.html

* https://www.flickr.com/photos/93556675@N05/galleries/72157639855039416/?rb=1#photo_17963728455
* ordensmanufaktur.net

Kontusze w 18 wieku

W ramach mojej pracy badawczo- rekonstruktorsko - kostiumograficznej postanowiłam przyjrzeć się w jaki sposób przedstawiano ubiór narodowy. Kilka wizerunków kontuszy w 18 wieku.

Louis de Silvestre, Portret króla Augusta III w stroju polskim z około 1737 r., Muzeum Narodowe w Krakowie

Biało-czerwony ubiór polski noszony do Orderu Orła Białego

fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/August_III_Sas#/media/File:Silvestre_Augustus_III_in_Polish_costume.jpg 

 Fot z: http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/26885/1118710

Anna Straszewska opisuje strój następująco: 

"Składa się on z długiego, sięgającego niemal do ziemi, białego atłasowego żupana z wąskim kołnierzykiem stójką i obficie sfałdowanymi, zwężającymi się do dłoni rękawami z niewielkimi mankietami. Wierzchni, równie długi kontusz uszyty jest z czerwonego aksamitu i podszyty białym atłasem. Jego brzegi a także rozcięcia wylotów dekoracyjnie zarzuconych na plecy zdobione są dyskretnym srebrnym haftem. Podobnie jak żupan, kontusz królewski ma niewielki kołnierzyk stójkę; nie jest on jednak zapięty pod szyją, a rozchylony na piersiach, tworząc trójkątne wycięcie z białymi wyłogami. Na lewej piersi przyszyta jest gwiazda orderowa, a sam order zawieszony jest na wstędze z błękitnej mory, przewieszonej przez lewe ramię. Dopełnienie sarmackiego stroju Sasa stanowią wysokie żółte safianowe buty, lity pas, do którego zawieszona jest karabela i trzymany w ręku czerwony aksamitny kołpak bramowany sobolowym futrem."

August III Mocny Sas, figurka porcelanowa, Muzeum Pałac w Wilanowie?

fot z: http://www.wilanow-palac.pl/o_strojach_polskich_augusta_iii_sasa_i_marii_jozefy_na_portretach_louisa_de_silvestre.html

"Figura wzorowana na obrazie wykonanym w roku 1737 przez Louisa de Silvestre’a, nadwornego malarza Augusta III. Projekt rzeźby został wykonany w styczniu 1740 roku na polecenie hrabiego Henryka Brühla przez Johanna Joachima Kändlera; prace rzeźbiarskie trwały do jesieni 1741 roku, przy współpracy Johanna Friedricha Eberleina i, w niewielkim zakresie, Johanna Gottlieba Ehdera." 

fot z: http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/4869610/4877633

Popularny, imaginacyjny portret Stanisława Antoniego Szczuki, ok. 1735-1740, nieznanego autora, Muzeum w Wilanowie

fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Stanislaw_Antoni_Szczuka_(1652_1654-1710).jpg

 Portret Seweryna Józefa Rzewuskiego” Jacka Olesińskiego, 1745 r, Muzeum Okręgowe w Tarnowie
fot z: http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/26903/1129731

 

fot z: http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/26903/1129731 

Portret Michała Jastrzębskiego, połowa 18 wieku

fot z: http://www.muzeum-jaroslaw.pl/sztuka.php

Portret Kazimierza Ossolińskiego

fot z: https://histmag.org/O-wojnie-kontusza-i-fraka-15194/2

Portret XVIII-wiecznego szlachcica Andrzeja Ukolskiego

fot z: : https://histmag.org/Jak-zwracano-sie-do-siebie-w-czasach-staropolskich-Tajemnica-staropolskiej-tytulatury-15794/1

Portret szlachcica "bez ucha" z 1757 roku. Marcello Bacciarelli, Muzeum Okręgowe w Tarnowie.

fot z: http://www.dzienwolnejsztuki.pl/muzeum-okregowe-w-tarnowie/

 Michał Józef Rzewuski, ok 1760 r
fot z: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Micha%C5%82_J%C3%B3zef_Rzewuski_11.PNG

Wacław Rzewuski, autor nieznany, ok 1773 -74 r.
fot z: https://lt.wikipedia.org/wiki/Vaizdas:Anonymous_Wac%C5%82aw_Rzewuski.jpg

Seweryn Rzewuski, portret nieznanego malarza polskiego po 1774 roku
fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Seweryn_Rzewuski#/media/File:Seweryn_Rzewuski_1.PNG

Scena w kościele, grafika z albumu Daniela Chodowieckiego Von Berlin nach Danzig im Jahre 1773

fot z: http://wilanow-palac.pl/fircyk_czy_sarmata_kogo_kochaly_polki_w_xviii_wieku.html

 Norblin, szlachcic

fot z: https://magazyn.allegro.pl/6267-pasy-kontuszowe-w-xxi-wieku-powrot-do-tradycji-czy-nowa-moda

Szlachcic w stroju polskim i szlachcianka ubrana z francuska: starosta Leduchowski wita panią Podoską
fot z: https://www.edukator.pl/ubior,4537.html

 Jean Pierre Norblin "Magnat i jego klienci", Muzeum Narodowe w Krakowie

fot z: http://www.wiw.pl/sztuka/plastyka/dyscypliny/moda/pict/magnat-z.jpg

 

Jan Piotr Norblin de la Gourdaine Szlachcic Polski, lata 90 XVIII w.

Słynna litografia Jana Norblina Szlachcic Polski oryginalnie wydana w "Zbiorze rozmaitych strojów polskich - Costumes Polonais" w Paryżu w 1817 roku.

fot z: https://onebid.pl/pl/auction/300/lot/1369/jan-piotr-norblin-de-la-gourdaine-szlachcic-polski-1817

Jean Pierre Norblin "Szlachcic polski" lata 90 XVIII wieku, akwarela na papierze, Gabinet Rycin, BUW, Warszawa

fot z:https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Szlachcic_polski.jpg

 

Jean Pierre Norblin "Patron polski" czyli adwokat, lata 90 XVIII wieku

fot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Patron_(prawo)

Jean-Pierre Norblin de La Gourdaine, Sejmik w kościele 1785

fot z: http://kuriergalicyjski.com/historia/postacie/109-p/2383-mikoaj-potocki-starosta-kaniowski?fb_comment_id=921727857914160_1641653975921541#f2c92ce46f16d46

 

Szlachcic polski z kielichem w ręku, rysunek A. Orłowski, z kolekcji Jana i Jadwigi Nowak-Jeziorańskich

fot z: http://baedekerlodz.blogspot.com/2015/05/sezon-letni-czas-zaczac-czyli-o.html

 Szlachcic polski z kielichem w ręku, rys. Aleksander Orłowski, z kolekcji Jana i Jadwigi Nowak-Jeziorańskich

fot z: http://baedekerlodz.blogspot.com/2015/05/sezon-letni-czas-zaczac-czyli-o.html

Szlachcic klęczący w ławce, rysunek Aleksander Orłowski

fot z: http://budujemydwor.pl/wp-content/uploads/2015/06/szlachcic.jpg

Portret Jerzego Skarżyńskiego w mundurze orderowym, koniec XVIII w., Muzeum Narodowe w Poznaniufot z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Skar%C5%BCy%C5%84ski_(1759-1818)

 

Mężczyzna w stroju polskim 18 wiek

fot z: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Pitschmann/Images/Mezczyzna_stroj_polski.jpg

Mężczyzna w stroju polskim z peruką. Dosyć nietypowe połączenie mody polskiej i zachodniej.

fot z: http://zbiory.muzeumsztuki.pl/node/14808

 

Józef Peszka, Portret Stanisława Kublickiego. 1790-1791

fot z: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/Peszka_Stanis%C5%82aw_Kublicki.jpg

Bibliografia:
* Anna Straszewska, O strojach polskich Augusta III Sasa i Marii Józefy na portretach Louisa de Silvestre, z: http://www.wilanow-palac.pl/o_strojach_polskich_augusta_iii_sasa_i_marii_jozefy_na_portretach_louisa_de_silvestre.html
* Figura Augusta III Sasa, Wirtualne Muzea Małopolski, z: http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/4869610/4877633