Moda jest ciekawa

Dwa ostatnie dni i trzy ciekawe wykłady dotyczące mody.

MODA JEST CIEKAWA. Pod takim tytułem 22.11.2012 odbył się wykład Pani Barbary Hoff w Katedrze Mody Wydziału Wzornictwa Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Pani Barbara Hoff odpowiedziała na kilka istotnych dla młodego projektanta pytań - zagadnień: Co jest istotą mody? Do czego służy moda? Opowiedziała o urokach ale i ciemnych stronach mody, uczulając na to aby obserwować świat w którym się żyje.

Drugi wykład odbył się w Staromiejskim Domu Kultury w Warszawie w ramach Akademii Stroju Dawnego. Pani Ewa Mianowska, pracownik Muzeum Narodowego w Warszawie przedstawiła "Czym jest suknia męska? Polski strój narodowy"

Wykład dotyczył tematu głęboko mi bliskiego czyli strojów narodowych. Ujrzeliśmy historię żupana i kontusza, delii i mentle, pojawiły się kroje i tkaniny, zdobienia i szamerunki. Mieliśmy okazje obejrzeć zbiory Muzeum Narodowego i ryciny z krojami.

Jedną z ciekawostek było przedstawienie sylwetek pierwszych "rekonstruktorów" historycznych,  Adama Rzewuskiego oraz Artura Potockiego, właściciela dóbr w Buczaczu.

 

21 października 2012 roku Ewa Orlińska-Mianowska i  Monika Janisz, jak zwykle, przygotowały niesamowitą opowieść „Kostiumowe pamiątki teatru warszawskiego - o ubiorach XVIII-wiecznych teatru Bogusławskiego i Teatrów Rządowych”.  Wykład o modzie teatralnej odbył się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Bohaterki wieczoru Monika Janisz – adiunkt w Kolekcji Tkanin Muzeum Narodowego w Warszawie. Ewa Orlińska-Mianowska – kustosz Kolekcji Tkanin Muzeum Narodowego w Warszawie, autorka katalogu i komisarz wystawy "Modny świat XVIII wieku", która odbyła się w MNW w 2003 roku.

Ubiory, głównie męskie fraki szyte według mody francuskiej, służyły wielu pokoleniom aktorów. Dokładnie nie wiadomo, jak trafiły do magazynów teatrów rządowych; zapewne były darami warszawskiej arystokracji zaangażowanej w tworzącą się scenę narodową.
Napisy na podszewkach są żywą ilustracją historii teatrów warszawskich, ich repertuaru i zaangażowanych tam artystów, także tych, których nazwiska nie pojawiały się w prasie i kronikach teatralnych.
Panie przypomniały sylwetki znakomitości jak: Ludwik Solski, Stefan Jaracz czy Helena Modrzejewska. Właśnie ta ostatnia z ogromną precyzją przygotowywała się nie tylko do roli teatralnych. starała się także wiernie odtworzyć kostiumy swoich bohaterek.

 Wśród prezentowanych podczas referatu strojów najbardziej urzekła mnie kamizelka zdobiona w małpki. Identyczna znajduje się w zbiorach muzeum Wiktorii i Alberta. Kamizelka z haftowanym motywem bawiących się małp. lata 80 XVIII wieku. MNW Kamizelka wykonana z kremowego rypsu, krótka do talii, bez rękawów, zapinana z przodu na haftki. Kołnierz niewysoki, stojący.
 "Malownicza scenka z bawiącymi się małpami jako motywami haftu musiała się cieszyć dużym powodzeniem(...) Figuralne motywy pojawiają się głównie na haftach kamizelek. Oprócz egzotycznych zwierząt w lyońskich wzornikach haftów można znaleźć postacie z modnych oper, widoki miast i miniaturowe pejzaże" - zdradza w katalogu Ewa Mianowska

Kilka słów o kontuszach A few words about Polish Kontusz.

A few words about Polish Kontusz.
Kontusz - a type of outer garment worn by the Polish, Hungarian, Belarusian, Lithuanian and Ukrainian male nobility. The kontusz was a long robe, usually reaching to below the knees, with a set of decorative buttons down the front. The sleeves were long and loose, on hot days worn untied, thrown on the back.

Kontusz aż do początku XX wieku był symbolem polskiego stroju uroczystego. Podstawowe elementy kroju były oparte na rodzimych wzorach krawieckich.
Kontusz według Ireny Turnau to wierzchni kaftan w ubiorze narodowym. Przyjął się w latach 30 XVII wieku i szybko rozpowszechnił się.

Tkaniny - Textiles

Kontusz szyto z lekkich tkanin wełnianych lub jedwabnych. Z reguły gładkich. Najczęściej stosowano żywe barwy, ciemniejsze od koloru żupana. Tkanina na kontusz zazwyczaj była jednobarwna. Było to sukno lub jedwab. Zwracano szczególną uwagę na szlachetność materiałów, barwę i poprawny krój. Szyciem kontuszy zazwyczaj zajmowali się biegli krawcy żydowscy. Kontusze szyto z sukna francuskiego, holenderskiego, angielskiego, śląskiego i hiszpańskiego.

Podbice - Lining

Początkowo był skromnym okryciem podbijanym futrem  potem podszewką. Na zimę kontusz podbijano futrem z lisim, krzyżakowym, baranim, i popieliczym, droższe kunami i rysiami. Wyloty i wyłogi były podszywane droższymi tkaninami jedwabnymi –adamaszkiem lub tabinem.

Kolorystyka - Colour

Zwykle kontusze harmonizowały kolorystycznie z żupanami. Zdarzało się, że żupan i kontusz wykonywano z tego samego rodzaju tkaniny.
W XVII wieku w Krakowie przeważały kontusze ciemne: oliwkowe, fioletowe, ciemnozielone i granatowe. W Lublinie ciemnozielone i w kolorze goździkowym. W Warszawie odcienie niebieskie, popielate, zielone i fiołkowe. W Poznaniu ciemnozielone, granatowe, szare, czarne, fiołkowe, turkusowe i lawendowe. Od lat 80 XVII wieku pojawiają się barwy złamane, pochodzące od korzeni –kolory pieprzowe, cynamonowe i rozmarynowe.
Przywiązywano wagę do subtelnego zestawienia kolorów żupana i kontusza, pasa i karabeli. Barwy musiały być harmonijne. W inwentarzach pojawiają się nazwy: żupan srebrny-kontusz karmazynowy, żupan łososiowy, fluoryzowany –kontusz pistacjowy. Często żupan i kontusz były w jednej barwie np. fiołkowej. Król Jan III Sobieski do bitwy wiedeńskiej w 1683 roku przywdział biały żupan do szafirowego kontusza.
W 1776 roku sejm zatwierdził tzw. mundury obywatelskie. Były to żupany i kontusze w kolorach ustalonych dla poszczególnych województw. W większości województw wybrano jako podstawową barwę kontuszy różne odcienie czerwieni, łączone z granatem i bielą. Województwa zachodnie wybrały różne odcienie niebieskiego, a wschodnie –zielonego; żółć występuje tylko w odcieniu słomkowym. Unikano barw pastelowych i złamanych modnych w osiemnastowiecznej Europie. Prawdopodobnie król Stanisław starał się w ten sposób powstrzymać przesadny zbytek w strojach. W Polsce do tej pory nie istniały żadne ustawy przeciw rozrzutności -przeciwzbytkowe –leges sumptuariae. W późniejszym okresie starano się dołożyć do kontuszów złote lub srebrne szlify (epolety), ale sejm położył kres tym ozdobom w latach 1778 i 1780 i szlify zastąpił guzikami.

Krój - Pattern

Kontusz ma charakterystyczny krój pleców przechodzący od linii stanu w długi prostokąt tkaniny, do którego doszywano kloszowo skrojone boki. Przód kontusza był rozcięty na całej długości, niekiedy częściowo zapinany na haftki lub guzy.. Kontusz posiadał kołnierz wyłożony, stojący, nie zapięty (tak, że na piersi wydłużonym trójkącie odsłonięty był żupan), z tyłu fałdy składane od środka ku przodowi i dekoracyjne obszycia sznurkiem, sznurkiem boków, równolegle do fałdów przecięcia kieszeni; z przodu skrojony był, w całości z połami zachodzącymi na siebie, jak w żupanie, rękawy miał gładkie, zwężające się ku dłoniom, z manszetami wyłożonymi, przecięte od ramion do łokcia, odrzucane zwykle na plecy, zwane wylotami.
Później charakterystyczną cechą kontusza stały się wyloty zwane łapciami, czyli rozcięte rękawy. Rękawy mogły zwisać luźno lub były zarzucane na plecy.

 Fot. Kontusz z wylotami.

 Żygulski pisze, że kontusz był ubiorem wkładanym na żupan i stanowił z nim komplet. Pojawił się w Polsce już w XVI wieku jako ubiór zapożyczony z Węgier i miał pewne cechy orientalne, jak przecięte i odrzucane rękawy. Lecz z biegiem czasu-w XVIII wieku rozwinął się krojem i barwą w strój oryginalnie polski. Tkanina na kontusz zazwyczaj była jednobarwna. Było to sukno lub jedwab
Gest zarzucania wylotów kontusza oznaczał zazwyczaj gotowość do sporu zbrojnego (a co najmniej gotowość do tanów) trącenie wylotami było znakiem lekceważenia. Chłopcom wyloty zawiązywano z tyłu na krzyż.

Fot. Kontusz ze słupem z wylotami. Wykonany z czarnego sukna dla Muzeum Przyrody w Drozdowie.

Kontusz (Kontush) is a type of outer garment worn by the Polish male nobility. The sleeves were long and loose, on hot days worn untied, thrown on the back. Sleeves open at the front seam and can be thrown back in a style known as "wyloty". The kontusz was tied with a long, wide belt called a "pas kontuszowy" - kontusz belt.  

Bibliografia:
Jan Samek, Polskie rzemiosło artystyczne. Czasy nowożytne. WAF, Warszawa 1984
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, PWN Warszawa 2004
Zdzisław Żygulski jun., Kostiumologia, Kraków 1972
Magdalena Bartkiewicz, „Odzież i wnętrza domów mieszczańskich w Polsce w drugiej połowie XVI i w XVII wieku”, Ossolineum 1974.

 Źródła fotografii:
http://www.agnieszkamazur.com/index.php?show=cloth&lng=pl&what=123

Witam! Welcome!

My name is Agnieszka Mazur. I am a clothing historican, costume designer, lecturer in costume and artist. I am a maker of reconstructions of historic dress, working to the indyvidual needs of heritage sites, museums and private clients.

Nazywam się Agnieszka Mazur. Jestem kostiumografem, historykiem kostiumu, wykładowcą i artystą. Wykonuję rekonstrukcje ubiorów historycznych na indywidualne potrzeby jak i dla muzeów czy instytucji.
Blog poświęcony jest historii mody, ubiorom historycznym, strojom i kostiumom.

Gorąco zachęcam do zaglądania na stronę internetową: www.agnieszkamazur.com